Судьба семьи Сосновских из Докшицкого района, потомки которой живут в Англии, Аргентине, Польше

Лізавету Горбач, у дзявоцтве Сасноўскую, звярнуцца ў рэдакцыю раённай газеты натхніла сустрэча былых жыхароў вёскі Гічанцы, на якую яна прыязджала з Маладзечна. Лізавеце Ігнатаўне захацелася расказаць пра сваю сям’ю, лёс якой сапраўды варты таго, каб пра яго ведалі іншыя. 

Пакутнік-беларус
Яе бацька Ігнат нарадзіўся ў 1894 годзе. Быў трэцім дзіцем у сям’і, пасля яго на свет з’явілася яшчэ пяць. Як гэта звычайна бывала ў тыя часы, двое памерла. Малы Ігнатка, кажучы сучаснай мовай, сваю працоўную дзейнасць пачаў у сем гадоў! Бацькі, што біліся на маленькім кавалачку зямлі, шукалі любую магчымасць, каб хаця б накарміць дзяцей. Хлопчык пасвіў кароў у пана, быў не па гадах сур’ёзны і старанны. Таму ніхто надта і не здзівіўся, калі ў дванаццаць гадоў ён пачаў бегаць ужо ў кузню, каб засвоіць вельмі патрэбнае на той час рамяство каваля. Паралельна засвойваў цяслярскія навыкі. Практычны, разумны, ён хутка скумекаў, што інакш не выбіцца з галечы сыну малазямельнага селяніна. Калі пачалася Першая сусветная вайна, быў прызваны ў армію. Трапіў на фронт, дзе атрымаў раненне. Пасля шпіталю застаўся ў Новакузнецку, працаваў там на буйным заводзе кавалём. Гэта ўжо была рабочая эліта, і Ігнат Львовіч мог дазволіць сабе многае з таго, пра што і марыць не мог у басаногім, галодным дзяцінстве. І ўсё ж пралетарыем ён так і не стаў, на бальшавіцкія лозунгі не падмануўся. Вярнуўся ў сваю Беларусь і пачаў ладкаваць жыццё амаль што на пустым месцы. Але ў яго быў такі вялікі капітал, як умелыя, працавітыя рукі, і таму ўжо ў першае лета ён зрабіў двое калёс, якія тады вельмі цаніліся. За адны можна было купіць карову. Хутка гэта жывёла з’явілася ў хляве дбайнага гаспадара, як і конь. Упрыгожвала сядзібу спраўная хата, у якой не хапала толькі гаспадыні. Яе Ігнат Львовіч знайшоў у Турках. У прыгажуні Марыі была толькі адна загана: яна не мела пасагу. “Гэта не бяда, – махнуў рукой каваль і, пакуль вёз маладую з Туркоў у Гічанцы, у Докшыцах купіў ёй той самы пасаг, каб было ўсё, як у людзей. У шчаслівай пары хутка нарадзіўся хлапчук, потым другі. І жыць бы ім ды радавацца, толькі наступіў 1939 год. Так званае вызваленне ад паноў прынесла такім адметным гаспадарам, як Сасноўскі, разбуранае сямейнае гняздо, пакуты і смерць.
Віна гэтага, па ўсім бачна, таленавітага ад прыроды чалавека была толькі ў тым, што ён не хацеў жыць у галечы і багацце ствараў сваімі рукамі, а не рабаваў фальваркі і палацы. Яго забралі ў першыя месяцы пасля яднання Беларусі. Жонку з сынамі вывезлі ў Казахстан. Там кінулі галодных, босых у бязлюдным стэпе пад адкрытым небам паміраць. Рэзалі па жывому, быццам і не людзі гэта.
Лізавета ўспамінае аповед бацькі, як нкусаўцы размясцілі такіх, як ён, у царкве, якую ператварылі ў нешта падобнае на перасыльную турму. Не выпускалі з храма нават па патрэбе. Людзі вар’яцелі, не адважваючыся апраўляцца пад фрэскамі з лікамі святых. Пасля пакут і жорсткіх допытаў на прадмет прызнання сябе шпіёнам – а разведкі якой краіны, звычайна прыдумляў сам следчы – Ігнат Сасноўскі 29 лістапада 1940 года быў прыгавораны да пяці гадоў пазбаўлення волі з паражэннем у правах. Незвычайна мяккае пакаранне па тых часах. Пэўна, надта цярплівым да болю аказаўся вясковы каваль і не падпісаў ніводнай паперы, якая б паслужыла кампраматам на яго. Сядзеў у Котласлагу, на волю выйшаў у 1944 годзе. На крылах ляцеў у сваю вёсачку, а там аказалася пуста.
Як ні было невыносна балюча і крыўдна, але трэба было жыць далей, і Ігнат Львовіч зноў ажаніўся. У гэтым шлюбе і нарадзілася Лізавета. Яна і зараз не можа забыцца, як часта аднагодкі ўскідвалі ёй на вочы, што яна дачка “ворага народа”. А вось старэйшыя людзі, наадварот, вельмі паважалі яе бацьку, раіліся з ім па розных справах. Дырэктар Тумілавіцкай школы Уласаў наогул сябраваў з Сасноўскім. А той ніяк не мог звыкнуцца з думкай, што няма яго першай сям’і. Шукаў яе паўсюдна, пісаў у розныя інстанцыі, у тым ліку і ў Чырвоны крыж. Адказ адусюль прыходзіў адмоўны.
Птушаняты гнязда Сасноўскага
Распавядаць пра тое, як паміралі ў казахстанскім стэпе, сібірскай тайзе члены сем’яў “ворагаў народа”, няма патрэбы, лепей не скажаш пра гэта за Гросмана і Салжаніцына. Прыгажуня Марыя ў 1943-м годзе памерла з голаду, аддаючы дзецям большую частку тых кавалачкаў ежы, якія ўдавалася здабыць. Хлопцы, якія засвоілі, што ў сваёй краіне яны чужыя, ратавалі сябе самі, як маглі. 17-гадовы Мікалай падпісаў сабе гады і завербаваўся ў “англійскую армію”. Так ведае Лізавета Ігнатаўна. Хаця хутчэй за ўсё гэта была польская армія генерала Андэрса, якая фарміравалася з палякаў, што знаходзіліся на тэрыторыі СССР. Дыслацыравалася яна да таго, як рушыла ў Італію, менавіта на тэрыторыі Узбекістана і Казахстана. А так як яна знаходзілася пад апякунствам польскага ўрада ў Англіі, то, як вядома, некаторыя палякі станавіліся салдатамі рэгулярнай англійскай арміі, у радах якой змагаліся з немцамі.
Меншы, Іван, напаўголы і галодны, без білета ў лютым дабраўся з Казахстана аж да мяжы з Польшчай. Ехаў на дахах цягнікоў, на прыступках вагонаў. У Польшчы і застаўся жыць. Закончыў ваенную акадэмію ў Варшаве, стаў афіцэрам. У адстаўку пайшоў у званні палкоўніка польскай арміі. Яму вельмі хацелася ведаць хоць што-небудзь пра старэйшага брата і бацьку, таму бясконца пісаў пісьмы ў Беларусь. Але на канверце пазначаў чамусьці паштовае аддзяленне Таргуны і ўказваў прозвішча бацькі. Яму, зразумела, прыходзіў адказ, што Сасноўскі ў Таргунах не пражывае. І толькі Мірон Кавалевіч, калі стаў працаваць на пошце, здагадаўся, што маецца на ўвазе Сасноўскі з Гічанцаў. Так, дзякуючы гэтаму чалавеку, праз 18 гадоў сустрэліся бацька з сынам.
А пра лёс Мікалая сям’я даведалася толькі ў 2012 годзе, хаця яго не пераставалі шукаць увесь пасляваенны час. Лізавета Ігнатаўна ў пошуках нават трапіла на перадачу “Чакай мяне”, але безвынікова. Вестку прынёс Інтэрнэт. Радню ў Аргентыне адшукала ўнучка Івана. Як аказалася, Мікалай Сасноўскі пасля вайны ажаніўся ў Англіі на італьянцы. У 1947-м годзе выехаў з сям’ёй у Лацінскую Амерыку. На вялікі жаль, ён не дажыў тры гады да таго часу, як знайшліся яго родныя, пра сустрэчу з якімі марыў усё жыццё. Праз год не стала і Івана. Але гічанскія хлопцы, пакуль жылі, паспелі, як бачна, завочна ўлюбіць у сваю малую радзіму і дзяцей, і ўнукаў. Сям’я, якой можа ганарыцца бацькаўшчына, хоць праз шмат дзесяцігоддзяў, але нарэшце аб’ядналася.
На свята вёскі Гічанцы Лізавета Ігнатаўна прыехала з дачкой і зяцем. Унучка Ігната Сасноўскага спякла торт, упрыгожаннем якога сталі лісцікі. На іх былі занатаваны прозвішчы ўсіх былых жыхароў гэтай маленькай вёсачкі.
Тамара АЛЬШЭЎСКАЯ.
Фота і копіі дакументаў
з сямейнага архіва Сасноўскіх.